Aquarius: het ontwaken van het bewustzijn

‘This is the dawning of the age of aquarius’.

Wie oud genoeg is , herinnert zich misschien het liedje nog uit de musical ‘Hair’.

Astrologisch zou het begin van de 21ste eeuw de overgang betekenen van het Vissen tijdperk naar dat van de Waterman. Een tijdperk dat zou gekenmerkt worden door een terugkeer van de spiritualiteit.
Voor ik aan deze blog begon te schrijven, zou ik iedereen die mij dat probeerde wijs te maken op zijn minst met een scheef oog bekeken hebben.
Intussen heb ik bij mijn omzwervingen op het internet zoveel signalen opgevangen, zoveel dingen ontdekt dat ik ervan overtuigt ben dat er inderdaad iets van die aard op til is.
En ik heb het echt niet over de doorsnee New Age toestanden waarvan de zweverigheid en/of perfiditeit mij nog steeds even erg doen walgen als om het even welk fundamentalisme.

Ik heb het over verschillende gerespecteerde wetenschappers (en hier en daar een ondernemer of een politicus), professoren aan universiteiten met klinkende namen als Oxford, Princeton, Yale etc.

Eerder heb ik reeds naar Ken Wilber verwezen die vanuit oosterse filosofie/spiritualiteit en de psychologie van het bewustzijn vertrokken is en wiens missie het is om tot een integratie van geloof (om het even welke overtuiging) en wetenschap te komen.

Het dichtst bij Wilber staat Don Beck. In recenter werk verwerkt Wilber de ideeën van ene Don Beck. Beck beschrijft in het boek Spiral Dynamics de evolutie van mensheid op basis van opkomende en wegebbende golven van vMemes, zeg maar samenhangende waarden, modes, gedragswijzes etc. De theorie vormt een nieuwe antropologie/organisatieleer/ontwikkelingspsychologie.
Beck onderscheid tot nog toe in de geschiedenis 8 verschillende vMeme-klasses. Interessant is vooral dat de laatste twee een complexer karakter hebben dan de vorige zes en dat die nu nog maar pas op de oevers van ons bewustzijn komen aanrollen. Van deze twee is de meest recente expliciet spiritueel van aard (!).
Ook bij Beck komt zij het niet zo expliciet een integratie/synthese tot stand. Interessant is ook dat Beck raadgever is geweest bij de omwentelingen in Zuid-Afrika.
Wilber en Beck ben ik momenteel nog aan het verkennen dus hierover later zeker nog meer.

Fascinerend is ook Ervin Laszlo. Van oorsprong een gelauwerd pianist is hij nu een doctor in filosofie en vader van de systeemtheorie en de algemene evolutieleer. Naast directiefuncties binnen de Verenigde Naties en onderzoeksopdrachten aan uiteenlopende topuniversiteiten (Yale, Princeton, etc) is hij ook de oprichter van de Club van Budapest, een stichting die topmensen uit uiteenlopende disciplines bij elkaar brengt en sociaal en ecologisch innovatieve projecten ondersteunt (de club heeft een waslijst aan ereleden waaronder Gorbatchov, de Dalai Lama)
De theoriën van Laszlo trekken een lijn van het quantum-niveau en de cosmos naar het bewustzijn en besteden ook expliciet aandacht aan het naar waarde schatten van spiritualiteit.

Erich Jantsz is een astrofysicus die een synthese heeft gemaakt van alle vormen van zelf-organisatie in de natuur om zo tot een theorie van ‘emergent evolution’ (Voortschrijdende evolutie) te komen waarin een stap naar een ruimer (spiritueel?) bewustzijn wel eens de volgende stap zou kunnen zijn.

Mihaly Csikszentmihalyi tenslotte is een psycholoog die vertrokken is vanuit de studie van creativiteit, en alzo het verschijnsel 'Flow' heeft ontdekt als een extatische toestand waarin men kan terechtkomt bij het leveren van grootse prestaties. In flow zijn betekent helemaal in het nu zijn en met een grote helderheid weten wat men op elk moment moet doen. Hij plaatst het begrip nu in evolutionaire context als noodzakelijk in het overlevingsmechanisme van de mensheid op weg naar grotere complexiteit. Hij speculeert ook dat iedereen met een set instructies wordt geboren (een soort interne drijfveer) die hij kan verwezenlijken maar niet moet. Hij wordt daarin geremd door maatschappelijke belemmeringen (culturele instructies). De realisatie van de interne set noemt het transcendentie omdat de mens daarna ontsnapt aan de wetmatigheden die hem zouden moeten sturen.

Met betrekking tot Csikszentmihalyi is er nog een ander aspect dat naar het naderend Aquarius-tijdperk wijst.In verband ditlaatste is er namelijk dikwijls sprake van Indigo-kinderen. Dit zouden in het new age denken de kinderen zijn die momenteel geboren worden en die de opdracht hebben de overgang naar het nieuwe tijdperk te bewerkstelligen.
De eigenschappen die aan deze kinderen worden toegedicht, lopen nogal gelijk met datgene wat men in de geneeskunde ADHD of ADD noemt. Nu hebben AD(H)D'ers de eigenschap goed te kunnen hyperfocussen. Dat hyperfocussen vertoont grote gelijkenissen met de Flow van Csikszentmihalyi.
Laat het aantal AD(H)D kinderen nu toch niet explosief aan het groeien zijn zeker

Deze theoriën blijven grotendeels onbesproken op de fora en websites van sceptici, maar zoals de recentelijke discussie die is losgebarsten op Wikipedia over Integrale Theorie doet vermoeden, is dit slechts een kwestie van tijd. Ik ben er zeker van dat de tijd dan zal kantelen.

Misschien spreken we dus over een tiental jaar over Wilber, Laszlo, Jantsz. etc zoals we nu over Copernicus, Bruno, Galilei spreken, als bevrijders van ons denken.

P.S.: Eind vorig jaar is er bij mij ADD gediagnosticeerd.
integral
wilber
spiral dynamics
spiritualiteit

Bewustzijn, blok aan het been van de positivisten

Wat is toch de kracht achter al die mensen die zich weigeren neer te leggen bij de dictaten van het positivistisch geloof? De kracht die ervoor gezorgd heeft dat ondanks alles de traditionele kerken in het westen misschien wel op apegapen liggen, maar nog steeds niet dood zijn. Bovendien is de religieuze beleving na de ontkerking van de jaren zestig en zeventig in de jaren tachtig terug gaan kiemen. Gemuteerd in de bontgekleurde New Age-beweging is in de decenia die volgden een braambos gegroeid.
Verschillende nog enigszins schuchtere uitlatingen van allerminst leeghoofdige media-figuren (recent Thé Lau, Dirk Blanchart, Luc De Vos) doen bovendien vermoeden dat de beweging stilaan een kritische massa bereikt die de braambos spontaan kan doen ontbranden.

Wat is de kracht achter die beweging?

In de New Age beweging valt de sterke oriëntatie op beleving op. Niet meer braaf luisteren naar een mummelende pastoor maar yoga doen, tai-chi-lopen, tantra, zelf mediteren, voelen en 'tot jezelf komen'.
Dat 'tot jezelf komen' is een term uit New Age kringen waar skeptici zich graag vrolijk over maken. De zweverige context waarin het vaak gebruikt wordt ngen draagt daar natuurlijk toe bij.

Maar op zijn zuivere betekenis wijst het in de richting van ons bewustzijn.
Bewustzijn is een begrip met vele lagen. Het omvat onze intelligentie, onze zintuiglijke waarneming, onze gevoelens en de onweerlegbare maar tevens onzegbare ervaring van 'zijn'.
Er is vooral atheïstische wetenschappers veel aan gelegen om dit bewustzijn te demystifiëren.

De filsofische discussie rond het begrip 'quale' is daarvan een schitterend voorbeeld. Quale is de zuiver zintuiglijke ervaring van een waarneming (bv. de ervaring van een kleur) en als dusdanig is het niet verwonderlijk dat het nogal weerbarstig is om gevat te worden door theorieën. Het appeleert ook min of meer rechtsreeks aan ons bewustzijn en onze beleving.

Dat bewustzijn, die beleving is de kracht die vandaag religie en spiritualiteit een nieuw elan geeft. Dat verklaart meteen ook kinderachtige verbetenheid van pogingen tot demystificatie van het bewustzijn door fundamentalistische atheïsten zoals Daniel Dennett (zoals in hogerstaande discussie).

Een kijkje in de trukkendoos van het platland

Als er één heilzaam effect is van de cartoonrel, is het wel dat ze een mooie inkijk geeft in de hedendaagse trukkendoos waarmee het Westerse platland zich probeert staande te houden.

De term platland heb ik even ontleend aan Ken Wilber (een filosoof/psycholoog die ik recent ontdekt heb en waarover waarschijnlijk meer in een volgende post). Hij gebruikt die voor de kortzichtigheid van het westers materialisme en positivisme. Wilber heeft hem op zijn beurt ontleent bij Edwin A. Abbott die tegen het eind van vorige eeuw een boekje schreef met die naam. Het boek is een getuigenis van iemand (een vierkant) die in een wereld leeft die hij voor de lezers in de derde dimensie 'platland' noemt. Als een allegorie uitgewerkt, vertelt hij over zijn tevergeefse pogingen om zijn mede-platlanders te overtuigen van het bestaan van een derde dimensie. De kortzichtigheid van de doorsnee-platlander is voor Wilber te vergelijken met de oogkleppen van het positivisme. Mijns inziens kan het ook verwijzen naar de dogmas ten tijde van Copernicus en het gevoel van oppervlakkigheid dat mij meer en meer bekruipt als ik iemand de westers waarden hoor bejubelen.
Maar goed, de trukkendoos van het 'vrije' westen dus
Over nieuwe taboes heb ik al eerder uitgewijd.
Cultuurrelativisme is een taboe en dat komt 'toevallig' goed uit want anders is dat zo'n gedoe om uit te leggen waarom we ten oorlog willen trekken en waarom alle landen moeten ontwikkelen volgens het eendimensioneel westers model.
Geloof is taboe want mensen moeten zoveel mogelijk aan zichzelf twijfelen zodat ze niet teveel zelf ondernemen. Door de godsdienst als dusdanig uit het dagelijkse leven te bannen kon men de structurele elementen van de religie stiekem langs de achterdeur terug binnenhalen in de vorm van media-iconen, de wekelijkse boetedoening in de shopping mall en de geboden, preken en opgelegde aflaten van de reclame.

Positieve wetenschap in het algemeen en individualistisch darwinisme in het bijzonder is gepopulariseerd tot nieuw geloof, daar mag niet aan getwijfeld worden. Natuurlijk is het ook handig dat competitie en het recht van de sterkste in deze theorie de centrale ideeën zijn (om het woord waarden niet te gebruiken). Zolang we onderling wedijveren zullen we immers niet samenwerken om het recht van de sterkste op te eisen. Zolang we meehollen zullen we ook niet blijven stilstaan om ons af te vragen wat nu echt belangrijk is en waar we in 'gods'naam mee bezig zijn.

En wie zijn de pausen, hogepriesters van het nieuwe geloof?
Als wetenschap het geloof is, dan zullen professoren wel de bewakers van het geloof zijn zeker.
Is het weerom 'toevallig' dat de meest dogmatische hogepriesters van het nieuwe geloof in België verbonden zijn aan de 'rijks'universiteit van Gent.
Zoals imams in de Islam bepalen zij wat wel en wat niet mag geloofd worden.
Zoals pausen roepen zij tot de inquisitie op van wie andersdenkend is. Zoals pausen roepen zij op tot de kruistocht.

Het is toch verhelderend als prof. Vermeersch eind vorig jaar in een interview met de Morgen de historische misdragingen (incl. kruistochten) van het christendom aanklaagt en hij geen maand later zonder blikken of blozen in de voetsporen treedt van Urbanus II (de paus die Godfried van Bouillon op pad stuurde naar Jeruzalem) door op te roepen nog meer islambeledigende cartoons te publiceren.

Was Urbanus zelf belanghebbende in zijn tijd, bij Vermeersch moeten we ons toch afvragen wiens en welke belangen hij bewust of onbewust dient.